Azken saioan 25 lagunok hartu zuten parte Mintzodromoan, izan dugun jendetsuenetako bat.
Beste batzuetan bezala, saioa 3 zati edo gaitan banatuko dugu. Lehenik eta behin, denok elkartu ginen talde handi batean, elkar agurtzeko eta ezagutzeko, eta, hori eginda, talde txikitan banatu ginen, guztiok hitz egin ahal izateko.
Lehen gaia janaria izan zen. Hasiera batean, gure janari gustukoena edo gustuko ez dugun janariaz hitz egin dugu, baina hortik aurrera talde batzuetan munduko hainbat lekutako janari tipikoak aurkituko ditugu. Izan ere, saio honetan Euskal Herriko, Uruguaiko, Argentinako, Ingalaterrako, Alemaniako, Alacanteko... jendea bildu ginen, eta beraz, plater asko izan genituen hizpide.
Bigarren gaia mendia eta euskara izan zen: zer harreman dugun mendiarekin eta zer harreman izan dezakeen hizkuntzak naturarekin. Hortik aurrera, oso gai interesgarriez eta, batez ere, sentimentalez hitz egin dugu. Mendia, batzuentzat, eguneroko arazoetatik deskonektatzeko gure babeslekua da. Horregatik, mundutik deskonektatzea eta, gainera, euskaraz hitz egiteko, ikasteko eta pentsatzeko ingurune hau erabiltzea oso ideia ona izan daiteke. Gainera, antzeko gauzak egiten dira Euskarabenturan, adibidez. Oso aukera ona izan daiteke euskara ikasteko eta hobetzeko eta naturarekin eta beste euskaldunekin harremanak sortzeko.
Amaitzeko, bizi izan dugun urteari buruz hitz egin dugu, eta datorren urteaz zer espero dugun. Oro har, jendearen pertzepzioa oso antzekoa da: 2020a urte arraroa eta zaila izan da, baina, hala eta guztiz ere, gauza onak ekarri dizkigu. Adibidez, Jalgi Hadi Munduraren taldea. Ez dakigu zer gertatuko den 2021ean, baina argi daukagu euskaraz hitz egiten jarraitu nahi dugula talde honetan astero eta baita munduan ere.
Yaiza Ferrer
URTE BERRI ON 2021, IRRI EGIN, DENOK ELKARREKIN!
Mintzodromoaren ondoren partehartzaile batzuk inkesta bat bete genuen, eta guztira 17 erantzun jaso dira. Erantzun horietatik aurrera begira zenbait ondorio atera ditugu:
Inkestan zazpi galdera zeuden, eta lehen galdera:
Mintzodromoan gustura egon zinen ?
Denek baietz esan genuen.
Bigarren galdera:
Zure aurreikuspenak bete ziren ?
Denek baietz erantzun genuen.
Hirugarren galdera erantzuteko aniztasun gehiago egon zen, eta:
Zein da gehien gustatu zitzaizun gaia?
_ Janaria
29,41 %
5
_ Mendiak
29,41 %
5
_ Urte berrirako asmoak
41,18 %
Laugarren galderaren erantzunetik ondorioztatu dugu ondorengo mintzodromoetan gai bat aldez aurretik esan, baina ezusteko gisa eta sorpresan beste gai bat egon behar dela ezkutuan:
Gaiak aurretik jakitea nahiago zenuke ?
Bai
52,94 %
9
Ez
47,06 %
Bosgarren galderan ere adostasun handia erantzunetan:
Nahi beste hitz egin zenuen?
gehienek baietz erantzun genuen.
Antolaketa zer iruditu zaizu ?
Seigarren galdera antolaketari zegokion eta denak oso gustura.
eta azkenik, zazpigarren galdera:
Aukera izanez gero, berriro parte hartuko zenuke ?
denok baietz erantzun genuen, eta beraz, hurrengo mintzodromoa antolatzeko prest gaude!!
Ainara Maia
AZKEN OHARRA:
Ba al dakizue nori egokitu zaion JALGI HADI MUNDURA sari mundiala???
URTE AMAIERAKO ZOZKETA ITZELEAN PARTE HARTU dugunon artean, urte zahar hau ongi ixteko eta urte berriari ongi etorria emateko, opari eder baten zozketan 4 zenbakiari, ANDREA uruguaitar euskaldunari egokitu zaio, suertez, ZORIONAK, ANDREA, ETA MILA MILA ESKER!!!
UruguaitikAndrea eta Muxikatik Luis izan ditugu ekintza honen aurkezleak.
Partaideei ongi etorria eman eta taldearen aurkezpena egin dute lehenik eta behin: noiz eta nola sortu zen taldea, nongo lagunak garen, taldearen helburuak, saioak noiz izaten ditugun, besteak beste. Bestalde aipatu digute gehienok Mintzanet programan gabiltzanok garela, eta gurera etorri den Mintzaneteko arduradun Ritxi Lizartzari ere ongi etorria eman diogu.
Gure helburu nagusietako bat hau da: Euskara ikastera eta erabiltzera animatzea jendea, bai Euskal Herrian eta bai Diasporan. Eta oraingoan mintzodromoa antolatzera ere ausartu gara deialdi zabala eginez.
Hiru gai izan ditugu 4ko talde txikietan komentatzeko, eta
moderatzaileak hauek izan dira: Andoni, Ainara, Maider, Ani, Luis eta Oier.
Elkar ezagutzeko aurkezpenak egin ondoren, 20 jorratu dugu gai bakoitza. Hauetako bakoitza komentatu ostean, denok batera elkartzen izan gara. Eta modu berean jokatu dugu hiru gaietan.Talde nagusira bueltatzerakoan, talde txikietan esandako gauzarik
interesgarrienak eta bitxienak aipatzen izan ditugu.
Parte hartzaileon artean maila desberdinetako jendea dagoenez, esan behar da baita ere moderatzaileak saiatzen izan direla guztien parte hartzea bultzatzen, bakoitzak bere ahalmenaren neurrian hitz egin dezan eta inor baztertuta gelditu ez dadin.
GAIAK:
1. Janaria
2. Mendiak
3. Urte berrirako proposamenak
Bukatzeko Andonik egindako bertsoak oparitu dizkiegu guztiei, bereziki parte hartzaile berriei
MINTZODROMORAKO BERTSOAK
Hitz, berba, ele, solas ta mintzo,
Euskara da gure hizkera.
Jalgi Hadi Mundura badoa
urratsez urrats aurrera. (Leloa)
Gaurkoan euskaltzale mordoxka
elkartu gara honera,
ta gure hizkuntzak behar dituen
Hego zabalak atera.
Talde hontara etorrita
ederra zuen jarrera.
Ta horregatik orain bagatoz
eskerrik asko esatera.
Ta honenbestez ematen diogu
saio honi amaiera,
mintzodromoak eman baitigu
hitz egiteko aukera.
Espero dugu primeran pasatu izana eta laster berriro elkartzea; jada badakizue non gauden.
-Eskerrrik asko gurera etortzeagatik eta nahi duzuenera arte.
Datorren larunbatean, abenduaren 19an, Jalgi Hadi Mundura taldeko lehendabiziko mintzodromoa izango dugu eta ITZELA izango da!
Gaurko saioan azken proba egin dugu eta ederki atera da. Egia esan, pozaren pozez gaude eta dagoeneko datorren larunbateko hitzorduaren zain! Talde ederra osatu dugu, 2 orduz euskaraz aritu gara etengabe eta motz egin zaigu. Taldeka eta denok batera aritu gara.
Egia esan Zoomeko aukera guztiak erabiltzen ikasten ari gara eta 19ko mintzodromoak kristoren itxura ederra du.
Gaur gaiak jorratu ditugu, baina gaur ez ditugu aipatuko. Jakin nahi baduzue zeintzuk izango diren eta, batez ere, euskaraz gozatu nahi baduzue, eman izena gure lehendabiziko mintzodromoan parte hartzeko! Seguru gaude ez zaretela damutuko!
Hainbat ikerketen
emaitzen arabera egungo umeek, naturarekiko harremanari dagokionez, gabezi
handia izaten dute. Adituek diotenez, gabezi honek haien gaitasunen garapen orokorrari
negatiboki erasaten omen die eta hori dela eta psikologo eta pediatrak
kezkaturik agertu dira. Teknologia berriak haien bizimoduaz jabetu direla esan
daiteke eta ondorioz geroz eta denbora gutxiago ematen dute kalean, are
gutxiago naturguneetan.
Arestian esandakoak
aitzakia eman digu saio honetan naturarekiko gure harremana nolakoa izan den erreparatzeko. Gaia jorratzeko honako galdera hauek izan dira ardatz: Naturarekin nolako
bizipenak izan dituzu zure biziaroan? Harreman horrek zuregan zer eragin izan
duela uste duzu? Pertsonaren garapenean, haurtzaroan bereziki izaten dituen
hobariak edo onurak asko direla esaten dutenekin ados al zaude? Zertan
zehaztuko zenuke onura hori?
Gehientsuenok
naturarekiko nahiko harreman joria izan dugu txikitatik, gurasoen eskutik
gehienetan, garai batean denbora pasa egiteko beste aukerarik ez baitzegoen.
Batzuek, baserri inguru batean hazitakoak izanik, harreman zuzenagoa izan dute. Naturan izaniko
hainbat bizipen aipatu dira, mendian ibiltzea, hondartza, arrantzuan, ehizan,
zuhaitzetara igo, etxolak egin, mendiko kirolak…. Eta horiek aipatzean jabetu
ere egin gara belaunaldi berriek duten gabeziaren tamainaz. Gehienontzat bertan
jarduteko eremu izan da natura.
Ordea, hura ezagutzeko parada edo aukera gutxi
batzuek izan dute, alegia, landareen izenak, naturaren prozesuak eta halakoetan
hutsuneak izan bititugu askotxok, batik bat haurtzaroan kalean bizi izan
garenok. Natura ezagutzea hura maitatzea dela azpimarratu da eta horretan gaur
egungo umeek gabezi handia dutela ere esan da. Aipatu ere, batek aipatu du naturarekiko
harreman materiala nagusitu dela gure kulturan. Natura objektutzat hartuta eta
guretzako etekina besterik ez gogoan, hura ustiatzeko erabili izan dugu. Izadia
bizirik iraungo bada, aldiz, harreman hori aldatu beharra dago. Harekiko
harreman ispirituala izateko premia aipatu da, hainbat tokitako indioek dutena
bezalakoa . Puntu honetan batzuk ezkorrago, gizakia inoiz ikasten ez den izakia
delako usterik, bestetzuk, aldiz, baikorrago agertu gara, egungo zientzia eta
teknologiaren izaera ustiatzailea aldatuz lortu daitekeelakoan. Azken
hausnarketa gisa hauxe: “Preziatua den hura galtzen dugunean soilik ohartzen
gara haren garrantziaz”
Narurarekin
kontaktuan izatearen onurei dagokienez adostasun nahikoa egon da. Hiriko
bizimodu azkar itogarriak sortzen digun nahigabea arintzeko gogoz harengana
jotzen dugu askokbakearen eta
soseguaren xerka. Ingurune natural batean gaudenean, haren parte baikara,
harekin konexio bat bezala sortzen zaigula aipatu da. Emozio bereziak eta
positiboak izaten ditugu mendi gailur batera igondakoan, itsasoan, basamortuan
eta abarretan.
Saio ederra izan dugu gaur ere! Luis ibili da moderatzaile lanean, eta primeran aritu da.
Hiru lagun berri izan ditugu gaurko saioan: Argentinako Tres Arroyoseko Alfredo, AEBetan bizi den Aitzol donostiarra, eta Rafa, Kaseda herriko naparra.
Hasieran lagun berrien aurkezpenak entzun ditugu eta jarraian gaian sartu gara.
Hauek izan dira girotzeko galderak:
1.Euskararen eguna ospatu zenuen? Nola?
2. Atzo Euskaraldia bukatu zen. Zeintzuk izan dira ondorioak zure ustez?
3. Jalgi Hadi Mundura taldeko mintzodromoa antolatu nahi dugu; proposatu gaiak.
Lehenengo galderari talde handian erantzun diogu eta beste biei talde txikietan. Ondoren, denon artean komentatu dugu taldeetan esandakoa.
Bi ordutara iritsi gara gaur ere, eta lagun batzuk arinago joan zaizkigun arren, giro atseginean luzatu da gaurko saioa ere.
Azkenik Durango azoka ere aipatu dugu.
Berba egiteaz ez gara nekatzen, euskaraz bizi nahi dugulako!
Gurekin euskaraz gozatzera etorri nahi?? Etor hadi lagun!!
Gaur Jalgi Hadi Mundura taldea 70.saiora iritsi da eta 13 lagun egon gara sortutako ARIGUNEAN euskaraz gozatzen!! Lagun berriak iritsi zaizkigu Alacantetik, irakasle bat eta hiru ikasle, oso jatorrak denak. Beti bezala giro atsegin eta lagunkoian aritu gara, Bizkaia, Nafarroa, Gipuzkoa, Europa eta Hego Amerika elkarrekin; hau da, Euskal Herria eta Diaspora Euskaraldian euskaraz!
Hamahiru lagun izanez, talde txikiak egitea erabaki dugu, denok berba egiteko aukera izateko. Lau talde osatuta gai anitzak izan ditugu, esate baterako: casteilers, mendiak, txangoak, euskararekiko harremana, besteak beste.
Bi orduko saioan, lau aldiz aldatu gara taldez, eta lagun ezberdinekin egoteko aukera izan dugu. Ahobizi eta belarriprest ibili gara, euskara maite dugulako eta euskaraz bizi nahi dugulako. Oso esperientzia polita izan da gaur bizi izan duguna ere!
Eskerrik asko guztioi eta ongi etorriak lagun berriak!!
Bistan zegoen aurtengoa ez zela mintzodromo arrunta izango birtuala zelako. Hasieran espero baino arazo tekniko gehiago izan ditugu baina laster buelta eman diogu eta euskaraz gozatu dugu.
Bertakook edo herriarekin lotura dutenak nagusi izan gara baina mundu osoan zehar dauden euskaldun batzuk izan ditugu. Luxuzko gonbidatuak.
Osatu den taldea ederra izan da. Taldeka aritu gara elkarrizketak biziagoak eta sakonagoak izateko. Euskara, Lekuak eta Euskaraldia izan ditugu mintzagai.
Pozik bukatu dugu eta ea hurrengoa aurrez aurrekoa den , nahiz eta atzerriarekin konexioren bat izan!
JHM taldekideon
topaketa honen bezperan hasi da 2020ko Euskaraldia, eta honen inguruan izandako bizipenak eta gogoetak azalduko ditugu hemen, txapak paparrean izanik.
Euskal Herriko herri eta hiri askotan hainbat ospakizun burutuko dira egun hauetan, eta horietako batzuk aipatu ditugu. Bestalde gutako bakoitzak ze rol, ahobizi edo belarriprest, izango duen komentatu dugu, horretarako bakoitzak izan ditzakeen arrazoiak emanez.Egia esan taldekide gehienok ahalegintzen
gara euskaraz egiten aukera dugun guztietan. Baina argi gelditu da diasporan bizi direnek askoz aukera gutxiago dituztela horretarako, eta sarritan euskara norekin egin bilatzen ari direla:
bide lagunekin, inguruko euskaldunen batekin, sare sozialen bidez …
Taldekide bik
kontatu dituzten esperientziak interesgarriak dira oso. Diasporan bizi den batek kontatu du han gure hizkuntza
ezezaguna denez, euskaraz agurrak eta hitz batzuk irakasten ahalegintzen dela jende ezagunei,
horretarako hiztegitxo bat ere osatu eta eskaintzen dielarik. Ahalegin hau benetan ere
txalogarria da eta lurralde horretan euskararen mezulari lana egiten ari da euskaltzale hau.
Beste taldekide batek
kontatu digu psikologo batengana joan
beharra izan zuela eta hasieran gazteleraz egin zutela, baina konturatu zenean
euskaraz ulertzen zuela zera esan ziola: nik euskaraz hobeto azaltzen ditut
nire kontuak eta sentimenduak, eta horrela egin nahi dut; zuk egin dezakezu
gazteleraz. Ba, hori ele-biko elkarrizketa izango litzateke, batek euskaraz eta
besteak erdaraz. Ba gaur egun biek
egiten omen dute euskaraz. Taldekide honek lortu duena ere txalogarria benetan.
Ondoren galdera hauen inguruan taldexkaka
aritu gara:
- Zer abantaila du Euskaraldiak eta txapak
bistan eramateak?
- Nolako garrantzia du BELARRIPREST izateak?
Gure taldexkan 4 partaide izan gara eta hauek
izan dira gure ekarpenak:
Batek esan du bere ustez Euskal Herritik kanpo ez daukala garrantzi handirik Euskaraldiak, baina Euskal Herrian ilusioa eragiten duela ekimen honek, eta garrantzitsua dela.
Beste batek esan du, txapak eramateari dagokionez, baliagarria dela abiapuntu bezala, jakiteko ze
hizkuntza erabili.
Betalde gure kasuan BELARRIPREST eramateak
garrantzi handia duela aipatu dugu, txapa hau daramanak askatasuna duelako
euskaraz nahiz erdaraz egiteko, eta AHOBIZI txapa daramanari euskaraz egiten
jarraitzeko eta erdarara ez pasatzeko
indarra ematen diolako, badakielako besteak ulertzen duela euskaraz eta hizkuntza horretan entzutea nahi duela.
Maps webgune honetan
ikusi daitekeenez, Gurutzea da herriaren erdigunea. Bilbotik hurbilen Aperribai
auzoa dago, eta urrutien Gumuzio edo Erletxeta (Zornatza-Amorebieta bidean) eta Usansolo (Arratiara bidean).
Usansolotarrek
aspalditxotik agertu dute Galdakaotik banatu eta aparteko herria izateko asmoa.
Baina orain arte hainbat traba izan dituzte Bizkaiko Aldundiaren partetik. Esan
behar da 1.950 bueltan (Frankismo garaian) bat eginzuten herriek errazago izan dutela berriz
banatzea, baina Usansoloren kasuan inoiz ez da izan herria. Hala ere, badirudi
une honetan errazago izango dutela asmo hori lortzea Aldundia, Galdakaoko udala
eta Usonsolorren artean (zinegotzi bi ere badituzte) egon daitekeen akordioari
esker.
Galdakao erdiguneari
dagokionez, kale nagusia deritzon Juan Bautista Uriarte Pazakoetxetik
Udaletxera doa, eta inguru horretako argazki batzuk erakutsi eta komentatuko
ditut.
Argazki honetan Plazakoetxe eta Tximilarreko
etxeak agertzen dira, XIX. mendearen amaieran Galdakaon sortu zen Explosivos
Rio Tinto enpresak eraikitakoak: ikusi daitekeenez behealdeko etxeak,
handiagoak eta dotoreagoak, enpresaburuentzat eraikiak izan ziren, eta muino-gainean
(zuhaitzen goialdean) eraikitakoak langile arruntentzat.
Hasierako
GaldakaonXX. mendearen erdialderantza
hasi zen populazioa handitzen, eta hain zuzen ere Juan Bautista Uriarte
kalearen inguruan, bereziki kale honen amaiera inguruan dagoen udaletxe bueltan
hasita.
Hau da udaletxearen
eraikin nagusia, nahiz-eta gaur egun udalak badituen bulegoak kultur etxean ere
eta beste toki batzuetan, herrian zehar.
Udaletxe hau
aipatutako kale nagusiaren amaiera aldean aurkitzen da eta kaletik gorantz
joanda, muino baten gainean, Santa Maria eliza.
Eta elizaren aurrez aurre eta beherantz egiten duen
landari Ardanza parkea deritzo, zuhaitzez eta belar finez hornitutakoa berau,
maps webgunean berdez agertzen den ingurunea, hain zuzen ere.
Udaletxearen albo batera kotxeen aparkalekua dago eta
bere ondoan Euskaraldiaren salmenta eta informazio bulegoa, Esan udal bulegoen alboan. Azpimarratzekoa da aurten bulego eder
hori izateaz aparte dinamizatzailea ere baduela Galdakaoko Euskaraldiak.
Udaletxearen aurrez aurre eta Gurutze plazan
dago Galdakaoko lehen eskola ere, Gandasegi. Gaur egun hainbat eskola eta
ikastola bat ere badaude Galdakaon, eta eskola hau haurtzaindegirako erabiltzen
da. Bestalde frontoi berri zarratua ere ikus dezakegu Gandasegi eskolaren
ondoan. Orain dela urte batzuk arte frontis bezala etxe baten horma eta ezker
pareta aire librean zeukan frontoia zegoen toki berean.
Azkenik aipatzekoak dira baita ere
herrian zehar agertzen diren hainbat eskultura, horietako asko herri honekin
zerikusi zuzena dutenak. Webgune
honetan ikusi daitezke, azalpen eta guzti.
Baina bereziki zeresan ugari
eman digun emakume esne saltzailearena aipatu nahi nuke.
Garai
batetan ohikoa izaten zen baserrietatik
esnea astoan eramatea herri-guneetara eta etxez etxe saltzea. Lan hori
gehienbat emakumeek egiten zuten, eta ez beti astoez baliatuz, baizik eta
kantinak eskuetan, lepoan edo buru gainean eramanez.
Horren
harira komentatu dugu baita ere emakumeek garai baten egiten zuten asto beharra
edo lana. Eta esaera bi ere gogoratu ditu Andonik:
“Asto
lanak egin” eta “Astoa izan eta mando bizi”
Beste
adibide bat bezala komentatu dugu baita ere Santurtziko arrantzaleen emazteek
etxez etxe arraina saltzen ibiltzearena, arrainez kargatutako otzarak buru
gainean zituztela. Eta Andonik berak ipini gaitu ondorengo abestia kantatzen:
Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren bihotzean dago kokaturik UNDABASO parajea, Ibarruriko Unda auzonean, Muxika udalerrian, Bizkaian. Ibarrurik, Gorozika eta Ugarterekin Muxika herria sortzeko bat egin aurretik, bere udala zeukan.
UNDABASO egitasmoa LURGAIA FUNDAZIOA eta Undabaso baserriko jabeen eskutik sortu zen 2008an. Pinuaren eta eukaliptoaren landaketa horrenbeste zabalduta dagoen eremuan, jabe hauek erabaki zuten bertoko zuhaitzez inguratuta nahi zutela bizi. Hau dela eta, LURGAIA FUNDAZIOarekin sinatu zuten lehen zaintza-akordioa 2008an. Hektarea gutxi batzuk zaintzen hastetik 130 hektarea baino gehiago kudeatzera heldu dira dagoeneko eta baso hau gero eta handiagoa egitea da helburua.
Basoa esaten denean ez da pentsatu behar zuhaitzetaz hitz egiten dela bakarrik, ez. Basoa esaten denean bertoko zuhaitz eta zuhaixkaz gain, horrek sortzen duen biodibertsitateaz ere berba egiten da. Basoak esan nahi du gerizpea, berotasuna, babesa, janaria…Baina baso baten dagoen uraren kudeaketa eta zuhaitz mota baten landaketa ez dira berdinak. Eukalipto landaketek lurra lehortzen dutela argi eta garbi oinarritu da ikerketetan eta bertan aurkituko dugun biodibertsitatea oso urria da.
“BASOA” da ondoko argazkian gertatu dena gertatu ez dadin kudeatzea gure lurrak. Gaur egun, pinua jasatzen ari den izurritea dela eta, pinudiak eperditik botatzen ari gara jo eta ke eta arlo handiak ikusten dira biluzik gure mendietan. Ondorio batzuk ditu honek eta euretariko bat da haizeak jotzen duenean ez daukala “ostoporik” eta hartzen duen abiadura itzela izan daiteke. Ziurrenez ikusiko ditugu honelako triskantza gehiago epe laburrean. Espezie bakarreko landaketak eta basoak ez daukate zerikusirik.
Undabaso ondoan ateratako argazkia orain dela aste bi inguru
Zer da LURGAIA FUNDAZIOA?
2002-tik bertoko basoen berreskuratzean, kontserbazioan, Natura zabalkuntzan eta Natura-Ondarearen kudeaketa sustatzea du helburu: Espezieak, habitatak, lotutako prozesu ekologikoak eta paisaia.
Gaur egun 450 hektarea baino gehiago kudeatzen ditu “kustodia” akordioaren bidez (dohaintza edota erabiltzeko utzita) Euskal Herrian zein Euskal Herritik kanpo. 150000 zuhaitz eta zuhaizka baino gehiago landatu dituzte, 35 espezietakoak, gehien bat bolondresen laguntzaz.
2020ko urriaren 24an eta 25ean ia 500 zuhaitz landatu genituen. Baina horrez gain, anfibioentzat potxingoak ere egokitu genituen. Pinudiak ateratzeko egiten diren bideak, goitik behera direnean eta euria egiten duenean, berehala eta biadura handian heltzen da ura ibaira, errekara edo errekastora. Eta abiadura horrekin lurraren onura ere badarama erosioaren ondorioz. Zeharkan egindako bideak erabili genituen potxingoak egokitzeko anfibioentzat, narraztientzat, intsektoentzat,… Kate biribil bat sortzen da basoan. Ura bizitza da eta beheko argazkian ikusten diren Baso-igel gorriaren arrautzetatik gehienak ez dira iritsiko igel helduak izatera. Baina bidean izango dira hegaztiren baten elikagai. Hegazti hoietarikoren bat azeri edo beste mamiferoren baten elikagai izan daiteke. Gertatzen dena da aipatutako kate horren begikateren bat apurtzen badugu kate horrek nonbait ez daukala jarraipenik.
Anfibioentzat potxingo egokia sortzen pinuak ateratzeko erabilitako bidean
Eta hona hemen berehala emaitzak: Baso-igel gorriaren arrautzak
Egun bikaina izan zen, pozik egindakoaz. Jatorri ezberdineko pertsonak, hurbilekoak zein urrunekoak, baina helburu berdinarekin. Basatzan zein sasi artean pozik!
Amaitzeko, “ORTUTIK ORTURA”ren eskutik otordu bikaina izan genuen. Baina aurretik hitzaldi labur bezainbesteko interesgarria eman ziguten. Kilometro zero eta biribilean oinarritutako lan taldeak nola egiten duen lan hurbileko ekoizleekin jakinerazi ziguten
Hiribide edo etorbide agertzen da hiztegian "rambla" hitza bilatzen dugunean. Argentinan eta Uruguain rambla hitzak zera esan nahi du: "Itsas, ibai edo laku baten ondotik doan bidea". Katalunian eta Espainko beste lekuetan, berriz, "kale zabala, zuhaitzekin, normalean hirigune erdiko kale nagusietariko bat".
Hiri bakoitzak leku esanguratsuak baditu eta ranbla da Montevideoko lekurik esanguratsuenetako bat. 30 kilometro ditu pasealeku honek eta munduko ranblarik luzeena da. Gune eta bazter asko sortzen dira ranblatik ibiltzean, monumentuak, artelanak, gune berdeak, hondartzak, klubak, jatetxeak, besteak beste. Jarraian ranblaren gune berezi batzuk ikusiko ditugu, Alde Zaharretik ekialderantz.
Sarandi harri-lubeta
Arrantzaleen lekurik kuttunena da. Handik itsasontziak ikus daitezke portura sartzen direnean; gainera, badia eta Montevideoko Cerro-ren bista ederra dago.
Sarandi harri-lubeta kalearen luzapena da, kale hau Ciudadela-ren atean hasten da eta itsasorantz zabaltzen da.
Harri-lubetatik hurbil dagoen auzoari Guruyú deitzen diote. Alde horretan, garai kolonialeko esklabu afrikarren lehenengo ospakizunak izan ziren. Gaur egun oso ohikoa da danborrak entzutea. Izkin batean Buenos Aires eta Maciel kaleak gurutzatzen diren lekuan, tabernarik zaharrenak bizirauten du, El Hacha izenekoa, XVIII mendekoa.
Hego ranbla
XX. mendeko lehenengo hamarkadetan Montevideoko kostaldeko ranbla egiteko obrak hasi ziren. Guztira hogei bat kilometro dira. Sarandi harri-lubetatik Carrasco errekaraino.
Udaletxeak izan zuen ranbla egiteko ardura eta helburuak hauek izan ziren: hiriaren itsasoaren muga finkatzea eta hirigunetik urrun zeuden auzoetara(Pocitos, Malvín eta Carrasco) joateko modu errazago bat sortzea, gainera autoen kopurua geroz eta handiagoa baitzen errepide berriak ere behar izaten ziren. Garai hartako batllista proiektuak estatu moderno bat sortu nahi izan zuen, hiria edertu, turismoa sustatu eta biztanleei gune publiko eta irekia ematea, langileei batez ere, aisialdiaz gozatzeko.
Hego ranblaren eraikuntza Uruguaiko historiaren une berezi batean ailegatu zen, aldi berean eraikin oso garrantzitsuak egiten ari baitziren: Casino Carrasco Hotela (1921), Salvo Jauregia (1922), Legislativo Jauregia (1925), Clínicas Ospitalea (1929), Municipal Jauregia (1930) edo Centenario Futbol zelaia (1930). Dena une berean egin zen eta esku-dirutan ordainduta.
1912. urtean "Plano Regulador de la Ciudad de Montevideo" delakoaren bidez, Hego ranbla eraikitzeko proposamena onartu zen. Baina proiektua hamar urte beranduago heldu zen Juan P. Fabini (1876-1962) ingeniariaren eskutik. Bere proiektuak Sarandí kalearen kai muturretik Urbano parkeraino (gaur egungo Rodó Parkea,), Ciudad Vieja, Barrio Sur eta Palermo auzoak inguratzen ditu. Bajo, auzo pobrea eta burdela, erradikatu nahi izan zituen eta auzoak hobeto komunikatzeko kaleak ere proposatu zituen.
Proiektua onartuta, 1923. urtean hasi ziren obrak baina ekaitz bortitz batek lanak hondatu ostean 1925ean hasi ziren berriro eta behin betiko proiektua onartu zen.
Zenbakiak faraonikoak izan ziren.
Hego ranblaren neurriak hauek izan ziren:
4.ooo metro luzera
50 metro zabalera
Eraikuntza-lanak
70 mila metro kubiko hormigoi
24 mila dragatze-lan
Betetzeko materiala 800 mila metro karratu hare
500 mila lur
180 mila zoladura
Ranblako kaleen azalera - Centenario Futbol zelaiaren azalera (105 x 68 metro) sei aldiz.
Bi milloi eta 400 mila jornala behar ziren.
929 lursail desjabetu ziren.
Obrak 14.500.000 peso balio izan zuen.
Kaleak egiteko bertako granito gorri harria erabili zuten, lau terraza-begiratoki ditu, Rio de la Platan zabaltzen direnak
Hego ranbla 1935eko abenduaren 30ean inauguratu zen ofizialki, baina behin betiko plana 1947an osatu zen.
Beste antzinako proiektu handiak bezala, ez zuten bukatu. Barandarik ez zioten jarri eta hura ezartzeko ziren zuloak ikusten dira granitozko harrietan. Iparraldeko lorategiak ere ez zituzten bukatu.
Punta Carretas-eko itsasargia
Punta Brava bezala ezaguna den gunea eta Golf klubaren aurrean itsasargi hau dago kokatua. Goiko alderaino igo daiteke eta ikuspegi paregabea begiztatzea posible da. Hortik hurbil arrnatzaleen etxeak daude, bertan itsasoko produktu freskoak saltzen dira.
Puertito del Buceo
Kirol-nautikoak egiten dira leku honetan. Yacht kluba arraun jarduera eta paseatzeko txango askoren abiapuntu da. Montevideoko Skate parkea dago, jatetxeak eta arraina saltzeko dendak ere. Paisaia ederrengatik arkitekto famatu askok luxu handiko dorreak eraiki zituzten.
Virgilio plaza
De los Ingleses hondartzaren ondoan Punta Gorda auzoaren sakanak daude. Etxe ederrak ikus daitezke inguruan. Armadaren plazatik Montevideoko kostaldeko bista ederra dago. Carlos Gardel, abeslari uruguaitarraren etxe bat han dago. Adindu ahala, bertan bizitzekoa zen abeslaria, baina bere heriotz goiztiarra dela eta, ezin bete izan zuen gogo hori.
Montevideoko ranblatik paseo bat emateko:
Recorriendo la Rambla de Montevideo. Chochi. (2019,11,02). Berreskuratuta https://www.youtube.com/watch?v=nEcphsIbKzI&feature=emb_rel_end
Video aéreo de las ramblas del sur-oeste de Montevideo, Uruguay desde lo alto. Stonek, D. (2015,09,20). Berreskuratuta https://www.youtube.com/watch?v=hNMGy18BkvQ
